Cukrzyca a dieta

18 listopada, 2019
diet-food-e1609172667355.jpg

14 listopada odbył się Światowy Dzień Cukrzycy.

Światowy Dzień Cukrzycy (World Diabetes Day – WDD) został utworzony w 1991 roku przez IDF i Światową Organizację Zdrowia (WHO). Wraz z uchwaleniem rezolucji ONZ stał się oficjalnym Dniem Narodów Zjednoczonych w 2006 roku. Obchodzony  jest 14 listopada, w dniu urodzin Sir Fredericka Bantinga odkrywcy insuliny. WDD to największa na świecie kampania uświadamiająca o cukrzycy, która dociera do ponad miliarda ludzi na całym świecie w ponad 160 krajach. Od 2007 roku Niebieski pierścień  (Rycina 1) stał się symbolem osób chorych na cukrzycę i zjednoczenia ludzkości w obliczu epidemii. Koło oznacza  jedność, zaś kolor niebieski nawiązuje do nieba i flagi ONZ. Przypomina o konieczności robienia badań i o istnieniu milionów diabetyków na całym świecie [12].

world-diabetes-day

 

 

 

 

 

 

 

Ryc. 1. Logo Światowego Dnia Cukrzycy

CZYNNIKI RYZYKA CUKRZYCY TYPU 2

Co rok badania powinni wykonywać osoby (niezależnie od wieku) z następujących grup ryzyka:

  • BMI ≥ 25 kg/m2 ( nadwaga, otyłość),
  • Występowanie w rodzinie Cukrzycy (rodzice, rodzeństwo),
  • Mała aktywność fizyczna, siedzący tryb życia,
  • Niewłaściwa dieta,
  • Nadciśnienie tętnicze ( ≥ 140/90 mmHg),
  • Przebyte zaburzenia tolerancji glukozy,
  • Hiperlipidemia : HDL < 40 mg/dl i / lub TG > 150 mg/dl,
  • Zespół policystycznych jajników,
  • Choroba układu sercowo – naczyniowego,
  • Przebyte zaburzenia tolerancji glukozy,
  • Przebyta cukrzyca ciężarnych

Na 100 przypadków cukrzycy typu 2, aż u 80 występuje otyłość. Szczególnie groźna  dla zdrowia jest otyłość androidalna (brzuszna, „typu jabłka”), związana z odkładaniem nadmiaru tkanki tłuszczowej na brzuchu.  U wielu chorych po skutecznej redukcji masy ciała znikają lub łagodzą się objawy cukrzycy. Otyłość i cukrzyca są zależne od siebie ponieważ posiadają wspólną predyspozycję genetyczną. Wraz z wiekiem zmniejsza się tolerancja glukozy. Powstaje, podobnie jak w otyłości insulinooporność a także obniża się wydajność czynnościowa komórek organizmu także komórek β trzustki. Skutkuje to zwiększona zapadalnością na cukrzycę typu 2 u osób powyżej 45 roku życia.

OBJAWY CUKRZYCY

Typowe dolegliwości:

  • zwiększone pragnienie – przyjmowanie większej ilości płynów niż zazwyczaj,
  • wzmożony apetyt – spożywanie większych porcji jedzenia, bez przybierania na wadze,
  • zwiększone oddawanie moczu– 2-3 razy więcej, niż normalnie  1-1.5 litra.
  • Objawy te występują u 50% chorych, pojawiają się dosyć późno, zazwyczaj po wieloletnim okresie upośledzenia glikemii na czczo. Do częstszych objawów zaliczamy:
  • otyłość,
  • świąd skóry, przede wszystkim w okolicy narządów płciowych, czyraki, pleśniawki jamy ustnej, nie gojenie się ran, grzybica paznokci,
  • objawy ginekologiczne: grzybica i  zapalenie bakteryjne pochwy, zaburzenia miesiączkowania,
  • układ nerwowy: skurcze mięśni łydek, drętwienie i  pieczenie skóry ,
  • zaburzenia widzenia powstające z przenikania glukozy do soczewki,
  • zmęczenie i osłabienie organizmu.

Leczenie cukrzycy

Odpowiedni styl życia – aktywność fizyczna i dieta stanowią najważniejszą zasadę w leczeniu cukrzycy typu 2. Wysiłek fizyczny ma na celu nie tylko zrzucenie zbędnych kilogramów, ale także obniżenie insulinooporności, zmniejszenie ryzyka chorób układu krążenia i poprawienie samopoczucia. Dodatkowo u osób z podwyższonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy regularne wykonywane ćwiczenia są wstanie zapobiec chorobie. Przed wprowadzeniem aktywności fizycznej pacjent musi zostać dokładnie przebadany w kierunku wystąpienia powikłań makro i mikroangiopatycznych. Wykrycie jakichkolwiek przeszkód do wykonywania ćwiczeń pozwala na opracowanie indywidualnego planu, dostosowanego odpowiednio do pacjenta. Osoby posiadające dobrą kontrolę glikemii mogą uprawiać sport o różnym stopniu nasilenia m.in.  wysiłek aerobowy czyli jazda na rowerze, biegi, pływanie, nordic walking. W przypadku osób chorych na cukrzycę z otyłością, nadwagą zaleca się zmniejszenie masy ciała.

Interpretacja wskaźnika BMI:

Tabela Klasyfikacja BMI wg WHO

Klasyfikacja BMI (kg/m2)
Niedowaga <18,50
Prawidłowa masa ciała 18,50 – 24,99
Nadwaga 25,00 – 29,99
Otyłość ≥ 30,00
Otyłość stopnia I 30,00 – 34,99
Otyłość stopnia II 35,00 – 39,99
Otyłość stopnia III ≥ 40,00

Źródło: WHO. Obesity: preventing and managing the global epidemic. Report of a WHO Consultation. WHO Technical Report Series 894. Geneva: World Health Organization, 2000.

Zalecane jest spożywanie produktów z dużą ilością błonnika pokarmowego. Węglowodany proste (źródło: jasne pieczywo, cukier, słodycze) ogranicza się do minimum, a nawet całkowicie wyklucza z diety.

Głównym źródłem energii są węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznym. IG to forma klasyfikacji produktów spożywczych zawierających węglowodany, uwzględnia on wpływ danego produktu na poziom glikemii mierzonej przez 120 minut w porównaniu do posiłku standardowego (glukoza, białe pieczywo). Im wyższa wartość indeksu glikemicznego, tym wyższy poziom glukozy we krwi, po jego spożyciu. Pojęcie indeksu glikemicznego pozwala nam na skomponowanie diety bez nagłych skoków glikemii. Najkorzystniejsze są produkty  o niskim indeksie glikemicznym (IG < 55%)  to np. surowe warzywa, większość owoców, nasiona strączkowe, jaja. Średni IG (55 – 70%) posiada nisko przetworzone pełnoziarniste pieczywo, płatki zbożowe, kasza, ryż, makaron, zaś wysoki (>70 %) znajduje się w wysoko przetworzonych produktach zbożowych oraz np. ziemniakach. Na wartość IG danego produktu wpływa m.in. sposób jego przyrządzania (poprzez gotowanie wzrasta indeks glikemiczny), czas spożywania posiłku oraz  zawartość tłuszczu w produkcie.

Osoby z cukrzycą powinny regularnie badać poziom cholesterolu w surowicy krwi.  Obniżenie stężenia cholesterolu  LDL można uzyskać eliminując tłuszcze nasycone (pochodzenie zwierzęce) lub zastąpić je tłuszczami jednonienasyconymi (np. oliwa z oliwek) i węglowodanami z niskim indeksem glikemicznym. Dodatkowo należy ograniczyć do minimum izomery trans kwasów tłuszczowych znajdujących się w pieczywie cukierniczym, twardych margarynach, potrawach typu fast food. Należy wybierać chude mięso drób, indyk (bez skóry), wołowina, cielęcina, unikać wysoko przetworzonych, mielonych wędlin. Wskazane są ryby morskie i tłuste, z uwagi
na wysoką zawartość wielonienasyconych kawasów tłuszczowych omega-3. Mięso warto zastąpić nasionami roślin  strączkowych z uwagi na dużą ilość białka, flawonoidów oraz witamin. W jadłospisie chorego dopuszczalne jest także spożycie dwóch jaj tygodniowo.  Suplementacja witamin i mikroelementów w przypadku pacjentów, u których nie wykrywa się niedoborów jest niewskazana. Wyjątkiem jest witamina D3 stosowana zgodnie z zaleceniami dla ogólnej populacji w okresie jesienno-zimowym oraz kwas foliowy w przypadku kobiet ciężarnych. Spożycie soli kuchennej w diecie nie powinno przewyższać 5g/dobę. Nie wskazane jest dosalanie potraw.

Alkohol w diecie osób chorych na cukrzycę, jest nie wskazany. Blokuje on uwalnianie glukozy z wątroby czego efektem może być rozwój hipoglikemii, zwłaszcza gdy spożywamy go bez przekąsek.

Piśmiennictwo:
1. Adamek-Guzik T., Zarys chorób wewnętrznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
2. American Diabetes Association: Standards of medical care in diabetes – 2018. Diabetes Care Jnuary 2018, volume 41, suplement 1.
3. Baranik A., Ostrowska L., Praktyczne zalecenia dotyczące żywienia chorych z cukrzycą typu 2 i otyłością, Via Medica 2011.
4. Chojnowski P., Wasyluk J., Grabska- Liberek I., Cukrzyca – epidemiologia i patogeneza.
5. Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka żywienia zdrowego i chorego człowieka, PZWL Warszawa, wydanie III uzupełnione.
6. Cukrzycapolska.pl  https://cukrzycapolska.pl/cukrzyca-typu-2/ [sczytano: 03.12.2018 godzina 20.09].
7. Czupryniak L., Strojek K., Diabetologia 2016.
8. Gawęcki J., Grzymisławski M., Żywienie człowieka zdrowego i chorego Tom 2, Warszawa, 2010.
9. GLOBAL REPORT ON DIABETES 2016 World Health Organization.
10. IDF DIABETES ATLAS Eighth edition 2017.
11. Instytut Żywności i Żywienia, Żywienie człowieka i metabolizm, Nr 2, tom 45, Warszawa 2018.
12. International Diabetes Federation – About WDD – World Diabetes Day. https://www.worlddiabetesday.org/about-wdd.html [sczytano: 06.12.2018 godzina 20.43].
13. Jarosz M., Kłosiewicz-Latoszek L., Cukrzyca Zapobieganie i leczenie, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
14. Koalicja na rzecz walki z cukrzycą, Raport Wyniki Badania, Społeczny obraz cukrzycy, 14 listopada 2010.
15. Koch-Heintzeler D., Puhl W.,Cukrzyca, Wydawnictwo ASTRUM Wrocław 1999.
16. Narkiewicz K., Pasierski T., Pikto- Pietkiewicz W., Strojek K., Diabetokardiologa, Medycyna Praktyczna, Kraków 2004.
17. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej https://ncez.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-i-insulinoopornosc/cukrzyca—–w-liczbach–czy-powinnismy-sie-bac-
[sczytano: 04.04.2019 godzina 19.00].
18. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018, Diabetologia praktyczna, 2018, tom 4 , nr 1.
19. Rutkowska B., Podstawy dietetyki, Patofizjologia i dietoterapia cukrzycy, wydawnictwo SGGW.
20. Stanowisko American Diabetes Association, Standardy opieki medycznej nad chorymi na cukrzycę. Diabetologia Praktyczna 2002, tom 3, supl. A, A45-A69 wydanie polskie: Via Medica.
21. Stanowisko American Diabetes Association, Znaczenie badania United Kingdom Prospective Diabetes Study, Przedrukowano za zgodą z: Diabetes Care 2002, 25, supl. A, S28–S32, wydanie Via Medica.
22. Strojek K., Cukrzyca, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
23. Strojek K., Diabetologia, Wybrane zagadnienia.
24. Tatoń J., Cukrzyca Poradnik dla pacjentów, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1992.
25. Tatoń J., Czech A., Diabetologia tom 1, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2001.
26. Tatoń J.,Czech A., Bernas M., Diabetologia kliniczna, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
27. Tatoń J. Zdrowe i smaczne żywienie osób z cukrzycą i ich rodzin. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 1997.
28. Vademecum biuletyn naukowy https://biuletyn.servier.pl/16001/program-prewencji-cukrzycy-w-finlandii  [sczytano 04.04.2019 godzina 14.55].
29. WHO http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/diabetes [sczytano: 02.12.2018 godzina 19.20].
30. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głębska D., Dietoterapia PZWL, Wydanie 1 Warszawa 2014.

medica-logo-white

Gedeon Medica to 3 poradnie psychologiczno-psychiatryczne w Piasecznie, Konstancinie-Jeziorna i Zalesiu Dolnym.

Posiadamy bogatą ofertę terapii psychologicznych oraz zespół wysoko wyspecjalizowanych lekarzy, którzy prowadzą także całodobowe Specjalistyczne Centra Terapii w Konstancin Jeziorna i Zalesie Dolne.