Leczenie anoreksji

Anorexia nervosa jest ujęta w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10, kod F50.0). Specjaliści podkreślają, że to zaburzenie odżywiania jest niejednorodne w obrazie klinicznym i ma charakter procesu chorobowego, rozwijającego się w sposób systematyczny i konsekwentny. Jadłowstręt psychiczny dzieli się na dwa główne typy: anoreksję restrykcyjną i anoreksję bulimiczną.

W anoreksji restrykcyjnej osoba chora w sposób systematyczny i konsekwentny ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu do minimalnych porcji, a skutki ciągłego spadku wagi są ignorowane. Osoby chorujące na anoreksję restrykcyjną jedzą przede wszystkim w samotności i kłamią na temat ilości spożywanych posiłków, czasami stosują różnego rodzaju środki przeczyszczające.

Osoby cierpiące na ten rodzaj anoreksji często przez długi czas nie uświadamiają sobie choroby lub wypierają przesłanki, które na nią wskazują, a co za tym idzie – bardzo rzadko same szukają fachowej pomocy.

Anoreksja bulimiczna rozpoczyna się tak jak anoreksja restrykcyjna: osoba chora ogranicza do minimum ilość przyjmowanych pokarmów, nieustannie walcząc z uczuciem głodu i mierząc się z wyczerpaniem organizmu. Wówczas w przebiegu choroby zaczynają się pojawiać napady kompulsywnego jedzenia – pochłonięcie dużej ilości wysokokalorycznego jedzenia wywołuje w pierwszym momencie uczucie ulgi (wynikające z zaspokojenia głodu), a w drugim – poczucie winy (wynikające z przekonania, że oto zaprzepaszczona została szansa na idealną sylwetkę). Rekompensatą, która ma zlikwidować poczucie winy jest stosowanie środków przeczyszczających i moczopędnych oraz prowokowanie wymiotów (w skrajnych przypadkach poczucie winy może popychać osoby chore do podejmowania prób samobójczych).

Pacjenci cierpiący na bulimię najczęściej mają świadomość własnej choroby, dzięki czemu częściej niż osoby mierzące się z anoreksją restrykcyjną szukają fachowej pomocy.

Leczenie anoreksji wymaga kompleksowego podejścia do pacjenta. W zależności od fazy choroby, czasu jej trwania, zaawansowania, zmian somatycznych w organizmie proponowana jest odpowiednia forma terapii. Zalecamy farmakoterapię, psychoterapię , leczenie odpowiednią dietą dostosowaną do fazy choroby. Ważna jest też intensywność terapii.

W ostrej fazie choroby wskazane jest leczenie stacjonarne , w fazie zdrowienia wskazana jest terapia ambulatoryjna. Średni czas terapii to około 3-5 lat. W terapii ważna jest, także  edukacja rodziny w zakresie rozumienia samej istoty choroby, umiejętności komunikacji z  chorym, właściwego reagowania w różnych trudnych sytuacjach związanych z chorobą. Warsztaty Model Maudsley odpowiadają na te i wiele innych pytań.

Przyczyny anoreksji są złożone. Mowa tutaj o czynnikach psychologicznych, biologicznych i genetycznych, a także bodźcach rodzinnych, społecznych i kulturowych.

Oto czynniki i bodźce, które mogą sprzyjać rozwinięcia się zaburzenia odżywiania:

• czynniki psychologiczne: depresja, zaburzenia osobowości, lęki, obsesje, kompulsje, perfekcjonizm, wygórowane ambicje, kompleksy (przede wszystkim dotyczące własnego wyglądu), przebyte traumy (psychiczne i fizyczne);
• czynniki biologiczne i genetyczne: schorzenia układu pokarmowego, problemy z odżywianiem we wczesnym dzieciństwie, negatywne bodźce z okresu prenatalnego i okołoporodowego;
• czynniki rodzinne: uzależnienia członków rodzinnych przekładające się negatywnie na więzy rodzinne, skrajna nadopiekuńczość lub oziębłość rodziców w stosunku do dziecka, złe nawyki żywieniowe;
• czynniki społeczne i kulturowe: lansowanie nierealnych kanonów piękna, presja otoczenia i chęć dopasowania się, stygmatyzowanie osób z nadwagą i otyłością, utożsamianie idealnej sylwetki z sukcesem życiowym.

W większości przypadków proces chorobowy rozwija się systematycznie i powoli, ale może mieć również przebieg gwałtowny, np. po zaistnieniu jakiegoś czynnika wyzwalającego zaburzenie (traumatyczne przeżycie: gwałt, śmierć bliskiej osoby itp.).

Prawidłowe rozpoznanie anoreksji, jej rodzaju oraz stopnia zaawansowania jest niezbędne do podjęcia leczenia, (dopasowania odpowiedniej metody i ustalenie sposobu postępowania). Należy tutaj podkreślić, że waga osoby chorej nie jest jedynym i najważniejszym kryterium diagnostycznym . Istotą choroby są zaburzenia na linii uczucia – myśli z zaburzonym obrazem własnego ciała. W trakcie diagnozy anoreksję należy zróżnicować m.in. z epizodami depresyjnymi, różnego rodzaju zaburzeniami osobowości, nowotworami (przede wszystkim guzami mózgu) oraz przewlekłymi chorobami wyniszczającymi (np. AIDS).

Oto najważniejsze kryteria diagnostyczne, pozwalające na rozpoznanie anoreksji:

• spadek masy ciała (lub brak przybytku masy ciała) – masa ciała jest przynajmniej 15% niższa od minimalnej prawidłowej wagi (dla danej płci, wieku i wzrostu), a BMI wynosi 17,5 lub mniej;
• metody stosowane w celu zredukowania wagi polegają na restrykcyjnym unikaniu całych grup produktów oraz wspomaganiu procesu odchudzania przyjmowaniem środków przeczyszczających oraz moczopędnych i/lub prowokowaniem wymiotów;
• zaburzony obraz własnego ciała;
• paniczny lęk przed przytyciem;
• zaburzenia hormonalne, zanik miesiączki u kobiet, spadek potencji u mężczyzn, brak zainteresowania seksem.

Anoreksja (nieleczona lub leczona nieskutecznie) prowadzi do postępującego wyniszczenia organizmu, ze śmiercią włącznie. 

W przebiegu choroby pojawia się szereg konsekwencji: zdrowotnych (zarówno w sferze zdrowia fizycznego, jak i psychicznego) oraz społecznych. Oto niektóre z nich:

• znaczna redukcja tkanki tłuszczowej i mięśniowej;
• pojawienie się meszku na twarzy i ciele (reakcja obronna organizmu, który próbuje w ten sposób ochronić organizm przed wychłodzeniem, zastępując w tej funkcji tkankę tłuszczową);
• zmiany w wyglądzie fizycznym: podkrążone oczy, suche i łamliwe włosy, a w dalszym etapie choroby – wypadanie włosów (również pod pachami i w miejscach intymnych), łamliwe paznokcie, sucha skóra;
• zaburzenia miesiączkowania (nieregularne miesiączki lub ich brak);
• anemia (wynikająca z niedoborów mikro i makroelementów);
• ogólne osłabienie organizmu oraz towarzyszące mu omdlenia i zawroty głowy;
• zaburzenia hormonalne (m.in. wzrost stężenia kortyzolu, obniżenie poziomu gonadotropiny i redukcja metabolizmy hormonów tarczycy);
• osteoporoza;
• zaburzenia pracy układów: sercowego i krwionośnego (m.in. spadek ciśnienia tętniczego, zanik mięśnia sercowego;
• zaburzenia pracy układu trawiennego (m.in. bóle brzucha, zaparcia i wzdęcia, spadek perystaltyki jelit);
• zaburzenie pracy układu oddechowego (m.in. bradykardia, czyli spadek liczby oddechów na minutę);
• obniżenie temperatury ciała (poniżej 36 st. Celsjusza), nietolerancja chłodu, zimne i sine stopy i ręce;
• drażliwość i nerwowość, obniżone samopoczucie, niska samoocena, depresja (również z myślami i/lub próbami samobójczymi);
• zaburzenia rytmu dobowego (bezsenność);
• stopniowe ograniczanie kontaktów społecznych, wycofywanie się z życia towarzyskiego, niewywiązywanie się z codziennych obowiązków – aż do izolacji społecznej.

Najwięcej przypadków zachorowania na anoreksję odnotowuje się w grupie dziewcząt i młodych kobiet, między 13. a 25. rokiem życia. Szacuje się, że w skali globalnej na ten rodzaj zaburzenia odżywiania cierpi ponad dwa miliony osób, z których co roku umiera nawet 10% z nich (liczba zachorować obecnie wzrasta, ale równocześnie rośnie skuteczność leczenia). Na anoreksję zdecydowanie częściej chorują kobiety – szacunkowe dane mówią, że w krajach cywilizacji zachodniej z zaburzeniem boryka się 0,9-4,3 procent kobiet i 0,2-0,3 procent mężczyzn.

Anoreksja jest jednym z zaburzeń odżywiania, na które mogą chorować ludzie w różnym wieku i w różnych sytuacjach życiowych. Inne zaburzenia odżywiania, z którymi możemy mieć do czynienia to:

• bulimia – charakterystyczne dla tego zaburzenia odżywiania jest kompulsywne objadanie się oraz prowokowanie wymiotów, które mają być “środkiem zaradczym” dla nadmiaru przyjętych kalorii;
• ortoreksja – charakteryzująca się obsesją na punkcie “zdrowej żywności” z ograniczaniem liczby produktów jadalnych, które według osoby chorej są wystarczająco “zdrowe”; w skrajnych przypadkach ortoreksji dochodzi do głodzenia się;
• bigoreksja – zaburzenie odżywiania wiążące się z dążeniem do stałej rozbudowy masy mięśniowej – całe menu podporządkowane jest kształtowaniu sylwetki, w konsekwencji dochodzi do nadmiernego spożycia białka, przyjmowania środków mających sprzyjać rozbudowie mięśni oraz odwodnienia organizmu;
• pregoreksja – zaburzenie odżywiania dotyczące kobiet w ciąży i polegające na głodzeniu się w tym właśnie okresie, celem chorej jest ograniczenie tycia w ciąży oraz ekspresowy powrót do sylwetki sprzed ciąży.