Żywienie moim lekarstwem

Już w czwartym wieku p.n.e. Hipokrates twierdził: że “gdybyśmy mogli każdej jednostce ludzkiej zapewnić właściwą ilość pożywienia, ćwiczeń fizycznych, ilość nie za małą i nie za dużą, znaleźlibyśmy najbezpieczniejszą drogę do zdrowia”. Prawidłowe żywienie jest bardzo istotne w prewencji oraz leczeniu wielu chorób.

Dieta w nadciśnieniu tętniczym

W przypadku nadciśnienia tętniczego odpowiednio dostosowana dieta w znaczny sposób poprawia stan zdrowia, jednak często ten sposób leczenia- modyfikacja modelu żywienia, jest niedoceniany i bagatelizowany  przez pacjentów.
Zalecenia dietetyczne wykraczają poza stosowanie prostej diety bezsodowej, która jest skuteczna jedynie u 30% osób z nadciśnieniem. Rekomendowana żywność powinna być przede wszystkim bogata w magnez, potas, wapń, tak jak proponuje dieta DASH (Dietary Approches to Stop Hypertension)  dostosowana do Europejczyków. Dieta DASH zbliżona jest do diety śródziemnomorskiej. Dieta DASH bogata jest w owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste oraz niskotłuszczowe produkty mleczne. Zawiera mięso oraz ryby. Dzięki zwiększonemu spożyciu owoców, warzyw, ryb czy orzechów dieta  ta dostarcza do organizmu dodatkowe ilości potasu; zwiększa spożycie  magnezu pochodzącego głównie z zielonych warzyw strączkowych, liściastych oraz produktów pełnoziarnistych. Pochodzące z diety fosfor, wapń czy magnez pozwalają zmniejszyć ciśnienie tętnicze. Stosując dietę należy ograniczyć słodycze, w tym wszelkiego rodzaju napoje słodzone jak. np. cola. Dieta DASH ogranicza spożycie tłuszczu ogółem oraz nasyconych kwasów tłuszczowych.

Dieta w cukrzycy typu 2

Główne zasady diety to: spożywanie od  4 do 5 posiłków.  Posiłki należy jadać o stałych porach, nie wolno się przejadać. Bardzo ważne jest, spożywanie stałej zawartości węglowodanów w poszczególnych posiłkach.  Do każdego posiłku powinien być dodatek warzyw.  Z pieczywa- trzeba wybierać chleb pełnoziarnisty, żytni, graham, razowy.
Ważne jest aby zwracać uwagę na pieczywo zawierające: miód, karmel, słód jęczmienny. Takie pieczywo trzeba wyeliminować z diety.Osoby chore na cukrzycę powinny unikać ciast biszkoptowych, francuskich, ucieranych, tostów oraz zapiekanek. Nie należy spożywać rozgotowanej kaszy, makaronu, gdyż podnoszą bardziej cukier – niż te same nierozgotowane. Zaleca się spożywanie  ryżu brązowego, makaronu razowego. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych. Osoby chore powinny jadać produkty bogate w kwasy tłuszczowe nienasycone np.: ryby, oliwa z oliwek, orzechy.  Owoce trzeba jeść z dużym umiarem ok. 200 – 300 g dziennie jako dodatek do poszczególnych posiłków w ciągu dnia. Trzeba uważać na owoce takie jak banany, winogrona,  śliwki suszone, owoce z puszki- zawierają najwięcej fruktozy i sacharozy.

Dieta w chorobie wrzodowej żołądka lub dwunastnicy

Dieta powinna polegać na: ograniczeniu  produktów i potraw silnie pobudzających wydzielanie soku żołądkowego jak np. kawa prawdziwa, także kawa bezkofeinowa, mocna herbata, napoje gazowane, alkohol, rosoły, wywary grzybowe, kwaśne owoce, nie rozcieńczone soki owocowe, warzywne, produkty marynowane, wędzone, potrawy smażone, pieczone, pikantne, słone, zbyt kwaśne. Ważne jest aby uwzględnić w diecie produkty hamujące wydzielanie soku żołądkowego: tłuszcze łatwo strawne takie jak masło, śmietanka, oleje roślinne, margaryny miękkie. Chorzy powinni spożywać produkty neutralizujące działanie kwasu solnego: produkty białkowe takie jak: słodkie mleko, nie kwaśny twarożek, jaja (gotowane na miękko, jajecznica na parze), chude wędliny, chude mięso, ryby (dorsz, leszcz, sola). Osoby ze wrzodami żołądka lub/i  dwunastnicy powinny ograniczyć potrawy termicznie drażniące dany narząd czyli potrawy zbyt zimne i zbyt gorące. Potrawy takie pobudzają motorykę żołądka i jelit, a gorące dodatkowo powodują przekrwienie błony śluzowej żołądka. Ważne jest także ograniczenie produktów mechanicznie drażniących czyli m.in. z dużą zawartością błonnika (pieczywo razowe, grube kasze, surowe warzywa i owoce, suche nasiona roślin strączkowych). Trzeba także ograniczyć produkty chemicznie drażniące, czyli zbyt kwaśne owoce, nie rozcieńczone soki, potrawy wędzone, marynowane, pikantne przyprawy (pieprz, papryka, chili, musztarda, ketchup, ocet, sól). Potrawy należy sporządzać metodą gotowania w wodzie, na parze, pieczenia w  folii, duszenia bez uprzedniego obsmażania. Warzywa i owoce należy spożywać gotowane, w postaci rozdrobnionej, przetartej lub w postaci surowych soków rozcieńczonych mlekiem lub śmietanką. W okresie remisji choroby, kiedy nie występują żadne dolegliwości, dopuszczalne jest spożywanie tych produktów na surowo w postaci rozdrobnionej.

Dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego

Kiedy pojawiają się dolegliwości bólowe, należy stosować dietę łatwostrawną, niskotłuszczową,  z ograniczeniem produktów obfitujących w błonnik. Należy wyłączyć z diety produkty, które nasilają dolegliwości jak:  produkty zawierające dużo tłuszczu takie jak: smalec, słonina, boczek, majonez, śmietana, żółtka jaj, a także ciasta z dużą ilością tłuszczu i cukru (torty); produkty zawierające znaczne ilości błonnika nierozpuszczalnego jak np. pieczywo razowe, grube kasze; produkty zawierające kwas szczawiowy np. szpinak; potrawy tłuste, ostre i pikantne, marynaty oraz konserwy. Potrawy powinno sporządzać się metodą gotowania w wodzie lub na parze, duszenia bez dodatku tłuszczu. Pieczywo należy stosować pszenne, jasne lub czerstwe. Z mięs najlepiej wybierać: drób, chudą cielęcinę, chude ryby jak np. dorsz, wędliny chude. Ograniczeniu podlegają sery żółte, topione, dojrzewające. Warzywa podaje się gotowane oraz rozdrobnione, owoce w postaci przecierów i soków. Owoce wskazane w diecie  to: jabłka gotowane, pieczone lub w postaci drobno startej surówki.

Dieta a próchnica zębów

Główną przyczyną próchnicy jest brak higieny i nieodpowiednia dieta sprzyjająca rozwojowi bakterii próchnicotwórczych. Węglowodany są doskonałą pożywką dla bakterii z grupy Streptococcus mutans przyczyniających się do powstawania próchnicy. Niektóre produkty spożywcze są uznawane za kariogenne czyli próchnicotwórcze. Produkty te zawierają węglowodany, z których powstają kwasy organiczne, które obniżają pH jamy ustnej inicjując proces próchnicotwórczy. Inne produkty są uważane za niekariogenne, tzn. nieprzyczyniające się do próchnicy zębów, a jeszcze inne za kariostatyczne, tj. zapobiegające powstawaniu tego schorzenia.

Wykaz produktów spożywczych sprzyjających rozwojowi próchnicy oraz hamujących ten proces zawarto w Tabeli.

Tabela Wybrane produkty kariogenne i kariostatyczne wg. Millera 

Użyte piśmiennictwo:
Gustaw K.: Wpływ żywności i żywienia na proces starzenia się i choroby neurodegeneracyjne. Medycyna Ogólna, 2005; 11: 109.
Jarosz M.: Nadciśnienie tętnicze, Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2006 Warszawa.
http://www.ptkardio.pl/Nadcisnienie_tetnicze_nowe_standardy_ESC-498
http://www.szpital.lublin.pl/attachments/article/774/dieta_cukrzycowa.pdf
https://www.su.krakow.pl/system/files/14983/c958556ae2.pdf?1446460569
Miller I.: Stomatologia w świetle piśmiennictwa. Czas Stomat.,2000; 12: 10-12.
Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL Warszawa 2004; 95.
Olczyk –Kowalczyk D. i wsp., Pożywienie a próchnica zębów cz.1, Mleko produkty mleczne, Nowa stomatologia, 2017, 22, 30-38.